Στο Κόκκινο για το νερό

Συζήτηση του Επίκουρου Καθηγητή Χημείας Τροφίμων Γιάννη Ζαμπετάκη με τον Κώστα Αρβανίτη και τον Γιάννη Πετρίδη στο Κόκκινο  (105.5 στα FM) την Τετάρτη 23.10.2013, για το νερό, το αρσενικό, τις Σκουριές, τον καρκίνο και τον …Ασωπό. Η  συνομιλία

Ακολουθεί ένα παλαιότερο άρθρο του ιδίου σχετικά με την προσπάθεια της βιομηχανίας να δημιουργήσει αμφιβολίες για την τοξικότητα κάποιων ουσιών, ώστε να μην λάβει τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, να καθυστερήσουν πιθανές νομοθετικές ενέργειες κ.λ.π. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον σήμερα που κάποιοι προσπαθούν να πείσουν ότι ένα υλικό με περιεκτικότητα σε αρσενικό 11% (αρσενοπυρίτη το λένε…) δεν είναι τοξικό!

Όπως σημειώνει ο κ. Ζαμπετάκης εδώ σχετικά με το εξασθενές χρώμιο: “Παρά την “παράπλευρη” δημιουργία αμφιβολιών, η επιστήμη προχωρά και σήμερα είναι πλέον γνωστή η καρκινογεννετική, η μεταλλακτική και τετατογόνος δράση του εξασθενούς χρωμίου ΚΑΙ μέσω της κατάποσης.

Σήμερα, λοιπόν, η πολιτεία της Καλιφόρνια κινείται προς καθιέρωση νέου ορίου για το εξασθενές χρώμιο στο πόσιμο νερό που θα είναι πολύ μικρότερο από το όριο των 50 μg/l που προβλέπει η ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία. Είναι πρόδηλο, ότι η Επιστήμη προηγείται του Νόμου και οι καθυστερήσεις για να περάσει η Επιστημονική Γνώση στους νέους νόμους είναι υπόθεση ισοζύγιου “κόστος/ώφελος” (cost/benefit) και εν τέλει πολιτικής σκοπιμότητας”.

Πώς δημιουργούνται αμφιβολίες για την τοξικότητα;

Του Ιωάννη Ζαμπετάκη (Επικ. Καθ. Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ)
izabet@chem.uoa.gr από την “Ημερησία”, 7/4/2011.

Οι αμφιβολίες οδηγούν στην καθυστέρηση νομοθετικών ενεργειών και συνεπώς σε δύο καταστάσεις: από τη μία η βιομηχανία συνεχίζει να ρυπαίνει με τον «αμφίβολης» (πλέον) τοξικότητας ρύπο και από την άλλη, το περιβάλλον ρυπαίνεται και ο καταναλωτής τοξινώνεται?

Στα προηγούμενα σημειώματά μας, από αυτή τη φιλόξενη στήλη, έχουμε δει πώς η βιομηχανία προσπαθεί συχνά πυκνά να δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με την τοξικότητα κάποιων ενώσεων. Οι αμφιβολίες οδηγούν στην καθυστέρηση νομοθετικών ενεργειών και συνεπώς σε δύο καταστάσεις: από τη μία η βιομηχανία συνεχίζει να ρυπαίνει με τον «αμφίβολης» (πλέον) τοξικότητας ρύπο και από την άλλη, το περιβάλλον ρυπαίνεται και ο καταναλωτής τοξινώνεται?

Ας δούμε ένα πρόσφατο παράδειγμα δημιουργίας αμφιβολιών σχετικά με την τοξικότητα του πόσιμου νερού που περιέχει εξασθενές χρώμιο [Cr(VI)] δανεισμένο από το βιβλίο «Poisoned Profits» των Philip Shabecoff (που έκανε το περιβαλλοντικό ρεπορτάζ για τους New York Times) και Alice Shabecoff, εκδόσεις Random House, New York, 2008.

Στην ιστορία του Cr(VI), καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία αμφιβολιών σχετικά με την τοξικότητά του έπαιξε η εταιρεία Exponent. Η εταιρεία PG&E που είχε προκαλέσει τη ρύπανση με Cr(VI) στο Hinkley ζήτησε από την Exponent να υποβαθμίσει την τοξικότητα του Cr(VI) ώστε να μειωθούν οι οικονομικές απαιτήσεις των κατοίκων που υπέφεραν από καρκίνο στο Hinkley.

O δρ Dennis Paustenbach, αντιπρόεδρος τη δεκαετία του 1990 της Exponent, ήταν ο επικεφαλής της ομάδας «υποβάθμισης της τοξικότητας του Cr(VI)». Η στρατηγική του Paustenbach ήταν η γνωστή τακτική των εταιρειών που θέλουν να υπεραμυνθούν ενός προϊόντος: να δημιουργήσει αμφιβολίες για την τοξικότητα, με άλλα λόγια να δημιουργήσει δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι το Cr(VI) στο νερό δεν είναι τοξικό. Την ίδια στιγμή όμως, εκτός από αντιπρόεδρος της Exponent και σύμβουλος της PG&E ήταν μέλος της επιτροπής της πολιτείας της Καλιφόρνια που εξέταζε την τοξικότητα του Cr(VI) και θα πρότεινε αλλαγές (προς τα κάτω, βεβαίως!) στα νομικά όρια για το Cr(VI) στο νερό. Το μέρος της αναφοράς του που έγραψε γι’ αυτή την επιτροπή ήταν στην πραγματικότητα ένα κείμενο που ανέφερε μόνο τις θετικές δράσεις του χρωμίου (γενικά και όχι του καρκινογόνου Cr(VI)!) και το οποίο το είχε «ξεπατικώσει» αυτολεξεί από μια αναφορά που είχε γράψει στο παρελθόν για μια εταιρεία παραγωγής χρωμίου!

Δημιουργώντας αμφιβολίες
Ένας από τους επιστήμονες που ο Paustenbach χρησιμοποίησε σε αυτή του την τακτική με πληρωμή ήταν ο δρ Phillip Cole, επικεφαλής του Τμήματος Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Alabama. Ένα από τα καθήκοντα του Cole ήταν να παρακολουθήσει την ταινία «Erin Brockovich» για το Hinkley με αμοιβή μόλις 600 δολ. (!) και απλά να αναφέρει σε επόμενες μελέτες του ότι οι περιπτώσεις καρκίνου στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί τα τελευταία 50 χρόνια εκτός από τον καρκίνο των πνευμόνων. Με άλλα λόγια, προσπάθησε να δημιουργήσει αμφιβολίες για τις καρκινογενέσεις που προκαλεί το Cr(VI). Ο Paustenbach είχε και άλλη μια ιδέα: να επηρεάσει με αμοιβή 2.000 δολ. ένα Κινέζο επιστήμονα που είχε δημοσιεύσει μια εργασία σχετικά με μια περιοχή της Κίνας όπου το Cr(VI) στο νερό είχε συνδεθεί με υψηλά ποσοστά καρκίνων. Το αποτέλεσμα ήταν ο ερευνητής να ξαναγράψει το άρθρο του και να το δημοσιεύσει στο ίδιο περιοδικό όπου είχε δημοσιεύσει την αρχική του δουλειά. Αλλά αυτή την φορά, εξαιτίας της χρηματοδότησής του από την PG&E, η θέση του Κινέζου επιστήμονα ήταν κατ’ ουσία αθωωτική για το Cr(VI). Το περιοδικό ανακάλεσε το 2ο άρθρο όταν αποκαλύφθηκε η κρυφή χρηματοδότηση της 2ης δημοσίευσης από την PG&E.

Ο Paustenbach που έχει κερδίσει πάνω από 7.000.000 δολ. από εταιρείες της βιομηχανίας του χρωμίου σε μια περίοδο είκοσι χρόνων, τελικά αποβλήθηκε από την επιτροπή της Καλιφόρνια για το νερό και το Cr(VI). Την ίδια στιγμή με την αποβολή του, παραιτήθηκε από την Exponent ώστε να μην είναι αναγκασμένος να δημοσιεύσει την αποβολή του. Όταν παραιτήθηκε, ρωτήθηκε αν τα χρήματα που είχε κερδίσει ήταν στην ουσία εκμετάλλευση αντικρουόμενων συμφερόντων και απάντησε: «φυσικά και όχι. Ειλικρινά, στον κόσμο των αντικρουόμενων συμφερόντων στην επιστημονική κοινότητα, το ύψος των χρηματικών απολαβών δεν έχει καμία σχέση». Ακόμα και μετά την παραίτηση Paustenbach, η Exponent συνέχισε να ασκεί επιρροή στη βιομηχανία με χρηματοδότηση από την PG&E. Τελικά όμως η PG&E αναγκάστηκε να αποζημιώσει εξωδικαστικά τα θύματα του Hinkley με το ποσό των 628.000.000 δολ., παρά την πολυετή της προσπάθεια δημιουργίας αμφιβολιών σχετικά με την τοξικότητα του Cr(VI).